Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
іш
I1. Ішек-қарын орналасқан жер, құрсақ. Ішің ауырса аузыңды тый (Мақал). 2. Бір нәрсенің ішкі жағы, ортасы, арасы. Бас жарылса бөрік ішінде (Мақал). Іш киім – сырт киімнің ішінен киетін көйлек-дамбал. І ш май - малдың ішек қарнынан сылынып алынатын май. Іші бұзылды (өтті) – тышқақ болды, іші өтті. Іші пысты – не істерін білмей зерікті, жалықты. Іші шұрқырады – тамақ ішкісі келді, қарны ашты. Іште қалды – анасының құрсағында жатқанда әкесінен айрылған бала туралы айтылады. Іш араз болды – араздығын ішінен тынып сақтады. Іш жарасы – жанды азапқа салар дерт; қайғы-қасірет. Ішке (ішіне) түйді – ойына тоқыды, іште сақтады. Ішкі өзегі бордай үгіліп, қанттай еріді – егілді, іші елжіреді. Іш қазандай қайнады – ыза кернеп, ашу қысты. Іш құста (құса) болды – ішінен тынды, қайғырды. Іш мерез – біреуге арамдық жасайтын, пасық. Іш тарлық жасады (көрсетті) – қолындағысын біреуге қимады, қызғанды. Іш тартты – жақын тұтты, бүйрегі бұрды. Іш тастады – төл мерзімінен бұрын туды, өлі туды. Іштен тынды – қайғысын ешкімге білдірмеді, қиналса да үндемеді. Іші алай-тулей болды – көңілі қобалжыды; көңілі толқып алабұртты. Іші (удай) ашыды – қатты күйінді, өкінді. Іші бауырына кірді – біреуді жылы сөйлеп өзіне қаратты. Іші жылыды [жібіді] – жақсылыққа көңілі құлады, мейірленді. Іші күйді – а) біреуді көре алмады, қызғанды; ә) қатты күйінді, ренжіді. Іші қазандай қайнады – ызасы келді, күйінді. Ішінде ит (мысық) өліп жатыр – еш сырын шашпады, пікірі ішінде. Ішіне ел қонды – аздап тамақ ішті, жүрек жалғады. Ішінен күлді – сыртқа білдірмей мысқылдады, мазақтады. Ішіне сыймады – айтқысы келді де тұрды. Ішін кептірді – қарғап-сіледі, әбден жамандап, сөз қылды. Ішін тартты – біреуден бірдеңені білмек болды. Іші тар – біреудің жақсылығын көре алмайтын, қызғаншақ, күншіл. Іші түтін, сырты бүтін – қайғылы, уайымды, шерлі
II
іш етті
– Жас бала дәрет сындырды
I1. Ішек-қарын орналасқан жер, құрсақ. Ішің ауырса аузыңды тый (Мақал). 2. Бір нәрсенің ішкі жағы, ортасы, арасы. Бас жарылса бөрік ішінде (Мақал). Іш киім – сырт киімнің ішінен киетін көйлек-дамбал. І ш май - малдың ішек қарнынан сылынып алынатын май. Іші бұзылды (өтті) – тышқақ болды, іші өтті. Іші пысты – не істерін білмей зерікті, жалықты. Іші шұрқырады – тамақ ішкісі келді, қарны ашты. Іште қалды – анасының құрсағында жатқанда әкесінен айрылған бала туралы айтылады. Іш араз болды – араздығын ішінен тынып сақтады. Іш жарасы – жанды азапқа салар дерт; қайғы-қасірет. Ішке (ішіне) түйді – ойына тоқыды, іште сақтады. Ішкі өзегі бордай үгіліп, қанттай еріді – егілді, іші елжіреді. Іш қазандай қайнады – ыза кернеп, ашу қысты. Іш құста (құса) болды – ішінен тынды, қайғырды. Іш мерез – біреуге арамдық жасайтын, пасық. Іш тарлық жасады (көрсетті) – қолындағысын біреуге қимады, қызғанды. Іш тартты – жақын тұтты, бүйрегі бұрды. Іш тастады – төл мерзімінен бұрын туды, өлі туды. Іштен тынды – қайғысын ешкімге білдірмеді, қиналса да үндемеді. Іші алай-тулей болды – көңілі қобалжыды; көңілі толқып алабұртты. Іші (удай) ашыды – қатты күйінді, өкінді. Іші бауырына кірді – біреуді жылы сөйлеп өзіне қаратты. Іші жылыды [жібіді] – жақсылыққа көңілі құлады, мейірленді. Іші күйді – а) біреуді көре алмады, қызғанды; ә) қатты күйінді, ренжіді. Іші қазандай қайнады – ызасы келді, күйінді. Ішінде ит (мысық) өліп жатыр – еш сырын шашпады, пікірі ішінде. Ішіне ел қонды – аздап тамақ ішті, жүрек жалғады. Ішінен күлді – сыртқа білдірмей мысқылдады, мазақтады. Ішіне сыймады – айтқысы келді де тұрды. Ішін кептірді – қарғап-сіледі, әбден жамандап, сөз қылды. Ішін тартты – біреуден бірдеңені білмек болды. Іші тар – біреудің жақсылығын көре алмайтын, қызғаншақ, күншіл. Іші түтін, сырты бүтін – қайғылы, уайымды, шерлі
II
іш етті
– Жас бала дәрет сындырды