ата
1. Әкенің әкесі, үлкен әке. 2. Туыстық қатынасы үзілмеген ағайын адамдар. Бір әкенің балалары. 3. Нәсіл, тек, тұқым. Малыңды беріп отырсаң, атасы басқалар да жалданып бірлік қылады (Абай). 4. Ерлі-зайыптылардың қайын әкесі. Әзілің жарасса, атаңмен ойна (Мақал). 5. ауыс. Бір нәрсенің тетігі, көзі. Байлықтың атасы - еңбек, Анасы – жер (Мақал). Ата қаз – қаздың еркегі. Ата баласы – жол жағынан үлкен, қадірлі әкеден тараған. Атадан асып туған – елден ерекше, төтенше. Атадан қалған ақ сауыт – қадірлі-қасиетті дүние-мүлік. Атадан қалған мал жоқ – бәрі еңбекпен табылған д.м. Ата жау [дұшпан] – ежелгі кегі бар дұшпан. Ата жолы – ата-бабадан үзілмей келе жатқан жөн-жоба, салт. Ата жолын қуды – Әкелердің салып кеткен жолынан таймады. Ата кәсіп – үйреншікті шаруа, бұрыннан білетін іс. Ата қоныс[мекен, жұрт] – ежелгі тұрақ, байырғы мекен-жай. Атам заманнан – ежелден, баяғыдан. Атамнан ары[әрмен] – кет, жоғал, көрінбе. Ата мұра – әкеден қалған дәулет, байлық. Атаңа нәлет [лағнет] – көгермегір, оңбағыр. Атаң дегенім жоқ, енең дегенім жоқ – шай десіспеді, жамандаспады. Атаңның басы [көрі] – оттама, былшылдама д.м. Ата сақал аузына біткенше [түскенше] – жасы ұлғайғанша, қартайғанша. Ата салты – ертеден келе жатқан халықтық дәстүр. Атасында көрмегенді ботасында көрді – бұрын көрмеген қызықты, рақатты енді көрді д.м. Ата тегі – зәузат, тұқым-тұғияны