аяқ
I1. Адам мен жан-жануарлардың жүру-тұру қызметін атқаратын дене мүшесі. 2. Орындық, кереует сияқты заттардың тірек-таянышы. 3. ауыс. Аяққа киген киім. Аяғы жаман төрді былғар (Мақал). 4. Бір нәрсенің соңғы жағы. Қызмет аяғы, оқу жылының аяғы, сөз аяғы. 5. ауыс. Бір нәрсенің нәтижесі, қорытындысы. Тұмау аяғы - құрт, Тұман аяғы - жұт (Мақал). Аяқ арба – кемтар адамға арналған арба. Аяқ бау - а) уықтың аяқтарын қосып байлайтын жіп. Ә) Бүркіттің, қаршығаның аяғына тағатын қайыс шыжым. Аяқ киім – аяққа киетін киімнің жиынтық аты. Аяқ құр – жалпақтау етіп тоқылған киіз үйдің жіп-шуы. Аяқ машина – аяқпен айналдырып, іс тігетін тігін машинасы. Аяқ шені – соңғы кезі, ақыры. Аяғы аспаннан [көктен] келді - а) шалқасынан түсірді, алып ұрды; ә) күлі көкке ұшты, тас-талқаны шықты. Аяғы аспаннан салбырап түскен жоқ – біреуден біреу артық емес, бұлданатындай ештеңе жоқ. Аяғы ауыр – жүкті болды, екіқабат. Аяғына бас ұрды [иді] – жалынды, жалбарынды, табынды. Аяғыңа жем [қан] түсті – ат ыстық-суықты болып, аяғына сары су ұялады. Аяғына жығылды – кешірім сұрады, алдынан өтті. Аяғын алшаң басты – көңілі толып еркінсіді. Аяғына мінді (жерг.) – жаяу жүрді, жаяулады. Аяғынан алды – біреуді біреу көре алмады. Аяғынан көтерді – жұртты дүрліктіріп тік тұрғызды. Аяғынан барды [келді] – шақырусыз өзі келді. Аяғынан жайылды – қолға қараған жоқ, өз бетінше жайылды. Аяғынан сабылды [сарылды] – шаршап-шалдықты, табанынан таусылды. Аяғынан тозды [таусылды] – босқа әуре болды, құр әуреге түсті. Аяғынан тік тұрғызды [қойды] – жұмысты тыңғылықты істеп бітірді. Аяғынан тік тұрды – құшақ жайып қарсы алды, құрметтеді. Аяғын аңдап басты – сақ жүрді, сақтанды. Аяғына оралды – кес-кестеп алдында тұрып алды. Аяғына тұсау болды – бөгет болды, қол байлады. Аяғына тұсау түсті – басы байланды, үйленді. Аяғын жерге тигізбеді – бәрі тік көтеріп әкетті. Аяғын қия бастырмады – тізгіндеп ұстады, ешқайда жібермеді, бұрылтпады. Аяғын құшты – біреудің басына келгені оның да басына түсті, кебін киді. Аяғының желі бар – суық жүріске салынды; жортақы адам. Аяғының ұшынан басты – қаймықты, тайсақтады. Аяғы шырмалды – үйлі-баранды болды, үйленді. Аяқ алып жүргісіз – соншалықты көп, қалың. Аяқ алыс – істің бет алысы, барысы. Аяқ [бұт] артар – мініс ат, көлік. Аяқ артты – сүйеніш етті, медеу қылды. Аяқ асты – жоқ жерде, күтпеген жерде, жөппелдемде. Аяқ асты болды [етті, қылды] – ешкім керек қылмады, көзге ілмеді. Аяқ астынан – тосыннан, кенеттен, тұтқиылдан. Аяқ астында – көз көрім жерде, тиіп тұр. Аяқ басты – белгілі бір белестен өтті, алға жылжыды. Аяқ бастырмады – жолатпады, маңайлатпады. Аяқ жетер жер – барып-келіп тұрарлық таяу жер. Аяққа басты – біреуді қорлады, мазақ етті. Аяқ лау – мінуге жарарлық, лекер боларлық көлік. Аяқ салды – көңілдес болды. Аяқ суытты – аздап дем алды, тынықты. Аяқтан алды [шалды] – қастық жасап, сүріндірмекші болды
II
Ағаштан ойып жасалған тамақ ішуге арналған үлкен ыдыс. Аяқ асымен көрікті (Мақал). Қарын аяқ, сырлы аяқ, шара аяқ