бауыр
I1. Адам мен жан-жануарлардың қан тарату, зат алмасу, ас қорыту қызметтеріне қатысушы ішкі мүше. Бауыры ауырады. 2. Жан-жануардың бауыр орналасқан ішкі жағы. Саршұнақтың бауыры ақшыл сары. 3. Таулы, жоталы биік жерлердің ой жағы, етегі, алқымы. Ел бауырға түсіп келе жатқан кез (М.Әуезов). 4. ауыс. Жүзік, білезік, қамшы сияқты заттардың ішкі жағы, бауырдағы. Нұрымға жылан бауыр алты өрме қамшыны көрсетті (Х.Есенжанов). Бауыр жіп – түйенің бауыр жібі. Бауыр киіз – түйеге жүк артарда бауырына батпас үшін төс арқанға кигізіп қоятын жең сияқты киіз. Бауырымен жорғалаушылар – кесіртке, жылан, тасбақа т.б. омыртқалылар отряды. Бауыр басты – жақын тартты, үйренді. Бауыр жазды - а) көсіле шапты; екпіндетті ; ә) еркіндікке қолы жетті. Бауыры бүтін – басы бүтін, аман-сау. Бауыры езілді – елжіреді, жақсы көрді. Бауыры қатты – мейрімсіз, қатал. Бауыры құтты – мейірімді, берекелі. Бауырына басты - а) құшақтады, құшты ; ә) асырап алды, бақты ; б) меншіктеді, тәуелденді. Бауырынан жарады – ат бабына келді, бауыры тартылды. Бауырына салды - а) бала асырап алды ; ә) жас төлді алдына апарды, емізді. Бауырына тартты - а) өзіне жақындатты, құшақтады ; ә) іш тартты, өзімсінді. Бауырында болды [өсті] – біреудің асырауында болды, тәрбиеленді. Бауырын жаздырмады - а) аттың тізгінін тартты ; ә) бір іске көсіле кірісуге бөгет жасады. Бауырын жарып шыққан – туған бала, перзент. Бауырын көтерді – аяғымен жүруге жарады. Бауырын төседі – аунады, қуанды. Бауыры суық қара жер – рақымсыз, қатыгез ажал. Бауыры тартылды – күйіне келді, жарады (ат)
II
Бірге туған қандас, туыс, ағайын. Шешеміздің бірге туған бауыры. Бауыр тартты [тұтты] – жақын санады, туыс көрді. Бауырымдап шапты – ескі салт бойынша қазалы ауылға айқай салып, атпен шауып жылап келді