бет
1. Адам басының алдыңғы жағы; жүз. Ол бетін сүртті. 2. Адамның өзіндік түрі, түс-келбеті. Бетім барда бетіме кім шыдар деп, Кімі паңдау болады, кімі тантық (Абай). 3. Белгілі бір заттың үстіңгі жағы; өңі, жоғарғы қабаты. Үстелдің беті, көлдің беті. Түскиіздің ең үлкен беті де бөлек-бөлек оюластырылады (Қасиманов). 4. Кітап, дәптер парағының әрбір жазылатын жағы. Әр бет - әсем әңгіме, Әр бет - адам тағдыры (Сейітов). 5. Белгілі бір бағыт, бағдар. Бұл шайырдың өз беті, өз жолы бар (М.Әуезов). 6. Таулы, қыр-қыратты жердің құлама жағы, беткейі. Төбе, төбешіктердің күңгей беттері қарауытып жатты. 7. ауыс. – ған, -ген тұлғалы есімшемен тіркесіп, белгілі бір мерзімді, шақты білдіреді. Ол кезде Сара оныншы класты бітірген беті болатын ("Лен.жас"). 8. ауыс. Қалып, күй, түр. Рәзия Абаттың көңіл қошын біліп отырған беті еді (Б.Тәжібаев). Бет моншақ – сәукеленің екі шеке тұсынан төрт елідей тағылған моншақ. Бет алды - а) бағыт ұстады, беттеді ; ә) кім көрінген, белгісіз біреу; б) қалай болса солай, жөн-жосықсыз. Бет алдыңнан жарылқасын (тілек) – жолың болсын, сәт сапар. Бет аудармады – жаңылмай тура шықты. Бет бақтырмады – а) беттетпеді, маңайлатпады ; ә) бой бермеді; көнбеді. Бет бұрды - а) бағыт алды, беттеді ; ә) ыңғай көрсетті, қарады. Бет жоқ – арсыз, ұятсыз. Бет жыртысты – ұрысты, таласты. Бетке таңба басылды – қорланды, ұятқа қалды. Бетке ұстады - а) белгілі бір бағытты нысанаға алды ; ә) сүйеніш етті, тірек етті. Бетке шығар – таңдаулы, көрнекті. Бетке шіркеу болды – кір келтірді, ұятқа қалдырды. Бет қаратпады - а) бұрылуға мұрша келтірмеді, бас алдырмады ; ә) аузын аштырмады, сөйлетпеді. Бет моншағы үзілді [төгілді] – қымсынды батылы, бармады. Бет пердесін ашты – әйгіледі, әшкереледі. Беттен алды – қарсы тұрды, қарсыласты. Беті ауды – көңілі кетті. Беті шыдамады – беті қайтты. Беті бері қарады – аурудан айыға бастады