Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
ер
I1. Адамның еркек жыныстылары, еркек. Оң жақтан ер кісі кездесті. 2. Әйелдің жұбайы, күйеу. Ер күткен таза әйел, ерден артық (Мақал). Ер бала – еркек бала, ұл бала. Ерге шықты [тиді, барды] – тұрмыс құрды, күйеуге тиді
II
Жау жүрек батыр, қаһарман. Ер шекіспей бекіспейді (Мақал). Ердің құны (көне.) – кісі қолынан өлген азаматқа төленетін ауыр айып. Ердің сойы – ердің ері, төресі. Ер егесі еңісте – азаматтың тартысы сырт жерде. Ер жетті – кәмелетке толып, азамат болды. Ер жүрек – жүрек жұтқан, жүректі. Ер жігіт – ер мінезді азамат. Ер кезегі үшке дейін – кезек алып үш қайталады. Ер келбет – кесек тұлғалы. Ер көкірек – өр мінезді, намысшыл. Ер қара [болды] – а) ер-азамат қатарына қосылды, санатқа ілінді; ә) демеу, сүйеу; ес. Ер маңдайын баққа бер – батырды, ер-азаматты бақытқа баста. Ер мойнында қыл арқан шірімес – ер кісіде кісі ақысы кетпес. Ер ортасы жасқа келді – орта жасқа толды, ақыл тоқтатты. Ер басына күн туды – қиын-қыстау заман кез болды. Ердің ері , егеудің сынығы – ерекше асып туған. Ердің құнын екі ауыз сөзбен бітірді ( көне.) – шешімді сөз, ұтымды үкім айтты
III
Салт атқа мінгенде, тоқым үстінен салатын алдыңғы, артқы қасы бар үзеңгілі жабдық. (қалмақы ер, қазақы ер, орыс ер). Ер арқа бие – шоқтығы кең сауырлы бие. Ер әбзелін түзеді – ат жабдығын сайлады. Ері мойнына кетті – а ) шаруашылығы күйзелді, жадап-жүдеді; ә) ұнжырғасы түсті, қысылды, ұялды. Ерін бауырына алды – тас-талқан болып ашуланды, шала бүлінді
I1. Адамның еркек жыныстылары, еркек. Оң жақтан ер кісі кездесті. 2. Әйелдің жұбайы, күйеу. Ер күткен таза әйел, ерден артық (Мақал). Ер бала – еркек бала, ұл бала. Ерге шықты [тиді, барды] – тұрмыс құрды, күйеуге тиді
II
Жау жүрек батыр, қаһарман. Ер шекіспей бекіспейді (Мақал). Ердің құны (көне.) – кісі қолынан өлген азаматқа төленетін ауыр айып. Ердің сойы – ердің ері, төресі. Ер егесі еңісте – азаматтың тартысы сырт жерде. Ер жетті – кәмелетке толып, азамат болды. Ер жүрек – жүрек жұтқан, жүректі. Ер жігіт – ер мінезді азамат. Ер кезегі үшке дейін – кезек алып үш қайталады. Ер келбет – кесек тұлғалы. Ер көкірек – өр мінезді, намысшыл. Ер қара [болды] – а) ер-азамат қатарына қосылды, санатқа ілінді; ә) демеу, сүйеу; ес. Ер маңдайын баққа бер – батырды, ер-азаматты бақытқа баста. Ер мойнында қыл арқан шірімес – ер кісіде кісі ақысы кетпес. Ер ортасы жасқа келді – орта жасқа толды, ақыл тоқтатты. Ер басына күн туды – қиын-қыстау заман кез болды. Ердің ері , егеудің сынығы – ерекше асып туған. Ердің құнын екі ауыз сөзбен бітірді ( көне.) – шешімді сөз, ұтымды үкім айтты
III
Салт атқа мінгенде, тоқым үстінен салатын алдыңғы, артқы қасы бар үзеңгілі жабдық. (қалмақы ер, қазақы ер, орыс ер). Ер арқа бие – шоқтығы кең сауырлы бие. Ер әбзелін түзеді – ат жабдығын сайлады. Ері мойнына кетті – а ) шаруашылығы күйзелді, жадап-жүдеді; ә) ұнжырғасы түсті, қысылды, ұялды. Ерін бауырына алды – тас-талқан болып ашуланды, шала бүлінді