көңіл
1. Ішкі эмоциялық сезім, сана. Күлкімен көңіл көтерді (С.Мұқанов). 2. Ой, қиял, арман. Көңіл жүйрік пе, көк дөнен жүйрік пе (Мақал). Көңлі алаң болды (алабұртты) – ойы бөлінді, алаңдады. Көңілі ауды (бөлінді, кетті, құлады) – құштар болды, ықыласы түсті. Көңілі бар – ұнатады, сүйеді. Көңілі босады (бұзылды) – қобалжыды, толқыды. Көңілі жабықты (тарықты, қамықты) – қайғырды, уайымдады. Көңлі жай (тоқ) – ойында алаңы жоқ. Көңілі жақын – а) еркек пен әйелдің арасындағы жақындық; ә) тату, сырлас. Көңілі жарасты – ұнатты, тіл тапты. Көңілі жарым (жарымжан) – қайғылы, жарым көңіл. Көңілі қалды (қайтты, суынды) – ренжіді, өкпеледі. Көңілі құлазыды – жалғызсырады, зерікті. Көңілін аулады (алдады) – көңілін тауып, ойын бөлді. Көңіліне алды (келді) – реніш білдірді. Көңіліне дақ салды – ренжітті, өкпелетті. Көңіліне қарады – ренжіткісі келмеді. Көңіліне ұнады (жақты, үйлесті) – жаратты, жақсы көрді. Көңілін қалдырды (қайтарды, жықты) – бетін қайтарды, ренжітті. Көңілі соқты (шапты) – тәбеті тартты. Көңілі толмады (тоймады) – ойындағыдай болмады, қанағат таппады. Көңілі түсті – ықыласы ауды, ұнатты. Көңілі хош болды – шат-шадыман болды. Көңіл айтты – марқұмның туғандарына жұбаныш білдірді, қайырлы болсын айтты. Көңіл бөлді (қойды, бұрды, аударды) – зер салды, ден қойды. Көңіл білдірді – сыңайын танытты. Көңілге қарады – ренжіткісі келмеді. Көңілге қонымды – үйлесімді, ұнамды. Көңілге қуат (медет, медеу) тұтты – іштей жұбаныш етті. Көңілге тоқыды – жақсылап түсінді, ойда сақтады. Көңілге ұялады – орынды көрінді. Көңілдегі жерінен шықты – ойлағандай, діттегендей болды. Көңілді алаң етті – көңілдің тынышын алды. Көңілдің тынышын алды – алаң етті, мазалады. Көңіл жетер – қадір білер, сыйласатын. Көңіл жұбатары – ойға медет тұтары, алданыш етері. Көңіл жыртпады – сөзге келмеді, бетін қақпады. Көңіл көтерді (сергітті) – ойнап-күлді. Көңіл күйі (қошы) – ішкі сезімі, ой дүниесі, зауқы. Көңіл қазы, көз таразы – адал ниет, әділ іс. Көңіл қосты – бірін-бірі ұнатып, ерлі-зайыпты болды. Көңіл сұрады – ауру кісінің жағдайын, халін білді. Көңіл сүйер – ең жақын дос-жар кісі