күн
1. Әлемге жарық, қызу беріп тұратын планета. Күн сәулесі (көзі). 2. Таңның атуы мен күннің батуы аралығындағы тәулік уақыты; күндіз. Үш күн, үш түн күзетіп отырдым (Ғ.Мүсірепов). 3. Жиырма төрт сағатқа тең уақыт, тәулік. Елін сатып асаған екі күн ғана жасаған (Мақал). 4. ауыс. Уақыт, мезгіл, кез, дәуір. Бала күн і, жас күн ім, күні кеше. 5. ауыс. Ауа райы, табиғат құбылысы. Күн жылы (суық, тұман). Күн айықты [ашылды] – күн ашылды, бұлт сейілді. Күн көзі – күннің сәулесі, нұры. Күн көріс – тұрмыс, тіршілік жайы. Күн шуақ – күн сәулесі, жылуы. Күн ара – екі күннің бірінде. Күн арқан (қазық, найза, тұсау) бойы көтерілді – ұясынан шыққан күннің көмкеріле көтерілу мөлшері. Күн батты – күн ұясына кірді, кеш түсті. Күн батқанша – күні бойы, күн ұясына кіргенше. Күн жауды – жаңбыр болды, жауын шашындатты. Күн жаумай су болды – берекесі кетті, ұнжырғысы түсті. Күн кешті (көрді) – өмір сүрді, тіршілік етті. Күн күркіреді – найзағай шатырлап, жаңғырықты. Күн қақты болды – күнге күйді, тотықты. Күн құлақтанды – қызыл күрең түске бөленіп, мұнарланып тұрды. Күн құрғатпай – араға күн салмай, күн сайын. Күн сайын – әр күні, күнде. Күн сынды – суықтың беті қайтып, күн жылыңқырады. Күн тәртібі – түрлі мәжілістерді өткізу реті мен ондағы қаралатын мәселелер. Күн тиді – күн өтті. Күн тұтылды – ай күннің көзін көлегейледі. Күн ұзаққа (ұзынға) – ертеден қара кешке дейін, күні бойы. Күн ұзарды – күннің шығуы мен батуы аралығындағы уақыт артты. Күн шайдай (ашық) – аспанда бұлт жоқ. Күн шұғыласы – күннің сәулесі, қызуы. Күн шықты – күн ұясынан көтерілді. Күні бойы – таң атқаннан кешке дейін, күн ұзаққа. Күні бүгін – д әл қазір, нақ осы кезде. Күні ертең – таяу уақытты, көп ұзамай. Күні кеше – осыдан біраз бұрын, таяу ғана. Күні қараң – халі мүшкіл, көргені азап. Күні туды – теңдікке қолы жетті; ә) ісінің сәтті түсті, жолы болды. Күні түсті – ісі түсті, кіріптар болды