Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
от
I1. Қызуы аса күшті алаулаған жалын. Ошақтағы от жалындай жанды. 2. ауыс. Күш-қуат, қажыр-қайрат, жігер. Жүрегінде оты бар ер жігіттер, Осы жауға аттанып кетпек болды (Дастандар). От киіз – киіз үйдің төрінен от басына дейін жететін астыңғы беті қара жүннен, үстіне өрнек салған сырмақ, әшекейлі текемет. От ала келгендей – өте асығыс жүрген адамға айтылады. От алғалы тұр – бәле іздеуге, бүлдіруге дайын тұр. От алып ораққа түсті – ештеңеден тайынбады. От ауызды [от ауызды, орақ тісті] – өткір тілді, ділмар, шешен. От басы [от басы, ошақ қасы] – үй іші, бала-шаға. От басында отыр – үйкүшік болып, күйбің шаруамен айналысты. От басыңнан өрт шықсын! (қарғ. ) – үй-ішіңнің астаң-кестеңі шықсын, ойран болсын! От берді [қойды, салды] – желіктірді, өшіктірді. От боп жанды [күйді] – қатты күйінді, күйзелді. От жағып, күл шығарды – үй-ішінің күйкі жұмысымен айналысты. От жүрек – еш нәрседен қорықпайтын батыл, қайсар. От кешіп, мұз төсенді – өмірдің ащы-тұщысын көп көрді, азап шекті. От көзді – жанары өткір, айбатты. Отқа итерді – пәлеге айдап салды. Отқа күйіп, суға батуға бар – жанын пида етуге дайын. Отқа күймейтін, суға батпайтын [отқа салса жанбайды, суға салса батпайды] – жаны сірі, мықты. Отқа май құйды – дау-дамайды өршітті, жел берді. Отқа оралып, суға сүрінбе! – пәле-жаладан аулақ бол! Отқа салды – азап тартқызды, қинады. Отқа табынды – отты пір тұтып, соған сыйынды. Отқа түсті – біреу үшін жанын пида етті. Отпен ойнады – пәлеге ұрынды, соқтықты. Отқа салды [тастады] тұтатты [үрледі, жақты] – араларына жік салды, араздық тудырды. Отымен [отпен] кіріп, күлімен [күлмен] шықты – есікте жүрді, күң болды. Отымның алды, суымның тұнығы – тұңғыш, ең алғашқы бала, келін. Оты өшпеді – шаңырағы иесіз қалмады, аты ұмытылмады
II
Малға азық боларлық шөп. Мал күйлі, жер от (Ғ.Мұстафин). Отқа қойды – малды шөпке жіберді. Оттан қалды – шөп жей алмады, жайылмады. Оты қанды – тойынды. Оты қашты – жердің шөбі таусылды. Отын оттап, суын ішті – біреудің жерін мекендеді
I1. Қызуы аса күшті алаулаған жалын. Ошақтағы от жалындай жанды. 2. ауыс. Күш-қуат, қажыр-қайрат, жігер. Жүрегінде оты бар ер жігіттер, Осы жауға аттанып кетпек болды (Дастандар). От киіз – киіз үйдің төрінен от басына дейін жететін астыңғы беті қара жүннен, үстіне өрнек салған сырмақ, әшекейлі текемет. От ала келгендей – өте асығыс жүрген адамға айтылады. От алғалы тұр – бәле іздеуге, бүлдіруге дайын тұр. От алып ораққа түсті – ештеңеден тайынбады. От ауызды [от ауызды, орақ тісті] – өткір тілді, ділмар, шешен. От басы [от басы, ошақ қасы] – үй іші, бала-шаға. От басында отыр – үйкүшік болып, күйбің шаруамен айналысты. От басыңнан өрт шықсын! (қарғ. ) – үй-ішіңнің астаң-кестеңі шықсын, ойран болсын! От берді [қойды, салды] – желіктірді, өшіктірді. От боп жанды [күйді] – қатты күйінді, күйзелді. От жағып, күл шығарды – үй-ішінің күйкі жұмысымен айналысты. От жүрек – еш нәрседен қорықпайтын батыл, қайсар. От кешіп, мұз төсенді – өмірдің ащы-тұщысын көп көрді, азап шекті. От көзді – жанары өткір, айбатты. Отқа итерді – пәлеге айдап салды. Отқа күйіп, суға батуға бар – жанын пида етуге дайын. Отқа күймейтін, суға батпайтын [отқа салса жанбайды, суға салса батпайды] – жаны сірі, мықты. Отқа май құйды – дау-дамайды өршітті, жел берді. Отқа оралып, суға сүрінбе! – пәле-жаладан аулақ бол! Отқа салды – азап тартқызды, қинады. Отқа табынды – отты пір тұтып, соған сыйынды. Отқа түсті – біреу үшін жанын пида етті. Отпен ойнады – пәлеге ұрынды, соқтықты. Отқа салды [тастады] тұтатты [үрледі, жақты] – араларына жік салды, араздық тудырды. Отымен [отпен] кіріп, күлімен [күлмен] шықты – есікте жүрді, күң болды. Отымның алды, суымның тұнығы – тұңғыш, ең алғашқы бала, келін. Оты өшпеді – шаңырағы иесіз қалмады, аты ұмытылмады
II
Малға азық боларлық шөп. Мал күйлі, жер от (Ғ.Мұстафин). Отқа қойды – малды шөпке жіберді. Оттан қалды – шөп жей алмады, жайылмады. Оты қанды – тойынды. Оты қашты – жердің шөбі таусылды. Отын оттап, суын ішті – біреудің жерін мекендеді