сыр
I1. Әркімнің өзіне тән, өзгеге белгісіз құпия ойы. 2. Істің мән-жайы, жай-жапсары. Бұл үйді сағалап келуінде бір сыры бар (Шүкіров). Сыр алдырды – сырын ашып қойды, құпиясын білдіріп алды. Сыр ашты (шашты, шертті) – көңілдегі сырын ақтарды. Сыр бермеді (білдірмеді) – жақ ашпады, білдірмеді. Сыр бүкті – ішкі құпиясын жасырды, сыр ашпады. Сырға берік – сырын сыртқа шығармайтын. Сыр тартты – ішкі құпиясын білді, сыңайын байқады. Сыры ашылды – жасырын пікірі, ойы әшкереленді. Сырына қанық – істің мән-жайынан хабардар
II
Ерекше әдіспен ашыған сүттен қаттылау етіп жасаған сүт тағамы. Сиыр сүті сыр өндіруде аса бағалы шикізат ("Қымыз")
III
Бір затқа ерекше түс, рең беру үшін пайдаланылатын сұйық зат; бояу. Дүкеннен еденнің сырын сатып әкелдім ("Қаз.әдеб"). Сыры кетті – сыры түсті, ескірді