қызыл
1. Қанның түсіндей түс; қырмызы. Қызыл көйлек, қызыл орамал. 2. Жылқыдан басқа малда болатын ашық қоңыр түс. Қызыл сиыр. 3. Жылқы малында болатын ағы басым көкшіл түс. Қызыл ат. 4. ауыс. Малдың, аңның еті. Қызылға тиіп, жетісіп қалды. 5. ауыс. Адам жүзіндегі қызғылт рең, шырай. Жүзіне қызыл жүгірді. 6. ауыс. Қырмандағы ұшырылған, тазартылған астық, дән. Қырман толы қызыл. 7. ауыс. Шайдың күрең түсті қоюы, шығымы. Алдына қызылы үйірілген ыстық шай келді. Қызыл ағаш – сүйегінен жиһаз жасайтын бағалы ағаш. Қызыл ала – қызыл аралас ақ түс. Қызыл балдыр – теңізде өсетін балдыр өсімдігінің бір түрі, багрядка. Қызыл бұрыш – жемісті бақша өсімдігі. Қызыл көбейсін – қырманшыларға айтылатын тілек. Қызыл крест – табиғат апатына тап болған адамдарға, елге көмек көрсететін халықаралық ерікті қоғам. Қызыл кітап – тұқымы азайып, құрып бара жатқан хайуанаттар мен құстарды, өсімдіктерді тіркейтін арнаулы кітап. Қызыл қасқыр – жүні қызыл қоңыр түсті, қасқыр тұқымдас жыртқыш аң. Қызыл қоңыр – қызылы басым қоңыр түс. Қызыл сөз – байлауы жоқ, жылтыр сөз. Қызыл түйіршік (биол. ) – қан құрамындағы гемоглобинді қызыл талшық; эритроцит. Қызыл шырайлы – өңі қызғылт тартқан. Қызыл іңір – ымырт түсіп, қас қарайған кез. Қызыл ала қылды (етті) – қанға бояды, қан-қан етті. Қызыл ауыз (езу) – көп сөйлейтін, көк мылжың. Қызыл балақ – алғыр құс, қыран. Қызыл борбай – буыны бекіп, бұғанасы қатпаған, жас. Қызыл жон етті (қылды) – қызыл ала қан қылды, сабады. Қызыл кеңірдек болды – керісті, айтысты, жанжалдасты. Қызыл көз – барып тұр жалақор, бәле қуғыш. Қызыл көрген құзғындай (қарғадай) – ашқарақ, аш көз. Қызыл көрмеді (тістемеді) – көп уақыттан бері ет жемеді. Қызыл қанға боялды (батты, бөкті, малынды) – төбелестен үсті-басы қан болды. Қызыл қарын жас бала – үйелмелі-сүйелмелі сәби. Қызыл құлақ – алыпсатар, саудагер. Қызыл қырғын – кескілескен соғыс, қан майдан. Қызыл май болды – а) көліктің қатты жүрістен майы іріп кетуі; ә) ауыс. Арам тер болды, босқа сабылды. Қызыл өңеш болды – керілдесті, дауласты. Қызыл сирақ – жұлығы шыққан кедей, жарлы. Қызыл табан болды – көп жүріп шаршады, қалжырады. Қызыл танау болды – аласұрды, жан таласты. Қызыл тер болды – терлеп-тепшіді, шаршап шалдықты. Қызыл тілді – сөзге жүйрік, шешен. Қызыл шеке болды – бет-аузы қан болғанша төбелесті. Қызыл шұнақ аяз – бет қаратпайтын аяз, үскірік