шар
1(Түрікм. : Красн. , Небид. , Құмд., Жеб. , Ашх. , Таш. , Тедж. ; Ақт. , Ырғ. ; Маң. , Маңғ. ; Қ-орда: Қарм. , Сыр. ) шарық, шарық қайрақ. Ш а р д ы қайда жытырған шаппа (қ.) қайрайын десем (Түрікм. , Красн. ). Ш а рғ а апар да шалғыны қайра (Ақт. , Ырғ. ). Ш а р д ы шөп басына ала барып, шөп машинасының шалғысын қайраймыз Қ-орда. , Қарм. ). Мен бір ш а р ғ а ұстаған қара балта едім Шабуын таппай кетілдім, Қайраса тағы жетілдім (Махамбет)
2
1. (Тау., Қош. ; Монғ. ) шама, қайнатқан шайдың қалдығы. Шәйнектегі ш а рд ы төгіп таста (Тау., Қош. ). Урианхай халқы қамыстан, талдың сыптығыр бұтағынан өзді-өзін түйіп, шайдың ш а р ы н, сүт, басқадай сұйық заттарды сүзетін сүзгілер жасайды (Қ. Шоб., Қаз. ур. хал. ұлт. қол., 32). 2. (Маң. : Маңғ. , Шевч. ; Шымк. , Шәу. ) қиқым-сиқым, шөп-шалам, қауыз. Бидайдың ш а р ы н тазалап болдым (Маң. , Маңғ. ). 3. (Жамб. : Шу, Тал. ; Шымк. , Түлк. ) егіннің шөп-шалаңы, бидайдың шөп-шары
3
1. Қ-орда. , Арал; Ақт. , Ырғ. ; Гур. , Тең. ) шұбырған көп із. Сол алған малды із жасыру үшін, Ырғыздың көп малының ш ар ы н а салыпты (Ақт. , Ырғ. ). Әйткенмен малдың осынша ш а р ы н а н жирен айғырдың ізін Сәкеннің ажыратқанына сенбейтіндігін жасырып, түсінбейтіндігін айтып салған (Ж. Нәжім., Кішк., 87). 2. (Өзб. ) түнде боранда бөлініп кеткен қойлардың іздері. Боран күшті болып, қойлардың ш а р ы н бөліп кетіпті (Өзб. )
4
(Түрікм. : Таш. , Көнеүр. , Тахта, Тедж. , Ашх. , Байр. , Красн. ; Сем. , Ұрж. ; Маң. : Маңғ. , Шевч. ; Орал) ашулы, ызалы. Құлан ш а р болды (Түрікм. , Көнеүр. ). Оның мінезі ш а р (Сем. , Ұрж. ). Мынауың бір іздегені төбелес, мінезі ш а р жігіт қой (Маң. , Маңғ. ). [Түрікменше шер (Туркм.-рус. сл., 1940)]