әке 1
1. (Шығ.Қаз. : Ұлан, Тарб. , Ү-Н. ; Тау., Қош. ; Монғ. ; ҚХР ; Алм. : Шел. , Кег. ; Талд. , Гв. ; Сем. : Ұрж. , Мақ. , Көкп. , Ақс. ; Жамб. : Тал. , Шу, Жуа. ) қарағым, шырағым. Бері кел, ә к е, қымыз іш! (Сем. , Мақ. ). Ә к е-а у, қайдан жүрсің түнделетіп (Сем. , Ұрж. ). О, ә к е-а у, мына қыз қайтеді (Сем. , Ақс. ). Ә к е-а у, саған не жазығым бар (Монғ. ). Ә к е м-а у, аяғыңды ауыртып аларсың, жүр (Шығ.Қаз. , Ұлан). Ә к е м, үйге жүр, мұздап қаласың! (Алм. , Шел. ). Қожа, Қожатай, ә к е м-а у, сен бүгін сабағыңа бармаушы ма еді? (Б. Соқ., Біз де бал. бол., 229). [Өзбекше ака; ұйғ. ука, көне түркіде осы мағынада (Ж. Дос. , ҚТЖЕ)]. 2. (ҚХР ) таңдану, таңырқау сияқты көңіл-күйді білдіретін сөз. Ә к е-а у өзің иттен қорыққан мысық жауырынданып отырып, құмалақ салған бақсыдай санап отырсаң, қайтіп жұмыс өнеді (Қ. Қозыбай.). Ә к е-а у, өзің атбаның үстінде қонағасы бергелі отырған тәуір жігітсің ғой (Ж. Сәмит.). Мақтаның ортасындағы аршылмағандарын Қалимашқа көрсетіп: – ә к е-а у, тіпті сол бойы міне, аршылған жоқ, – деді (Қ. Қозыбай.). – Қойшы, ә к е м, тіпті, – деді мына жақтан, әйелдер ішінен бір дауыс, – қойнындағы әйелін танымайтын не бопты, адам сене ме бұларыңа? (Ж. Сәмит.)