бұқа
зат. кәсіб. Буылған қамыстан жасалған бөгет, су жолына қойылған тосқауыл.
зат.
Сиыр малының піштірілмеген еркегі. Сиырдан гөрі бұқа ірі, салмағы да едәуір ауыр, кеудесі кең, омыраулы, мойны күдірейген жуан, басы үлкен, сүйегі ауыр әрі берік, терісі қалың, бексе жағынан гері кеудесі жақсы жетілген, бұлшық еттері білеуленіп тұрады. Тұқымына қарай еркек бұзаудың жыныс қабілеті 6—9 айлығында жетіледі. Ұрғашы бұзаудан гері еркегінің салмағы туғаннан-ақ 3—5 кг артық болады. Әрі ол бүкіл өсіп-жетілу кезеңінде өзінің осы ірілігін, салмағының артықшылығын сақтайды. Тез жетілгіш тұқымның бұқасын 14—15, кеш жетілетін тұқымның бұқасын 16—18 айлығында табынға қосады. Бұған қарамастан әр бұқаның жеке ерекшелігіне қарай ірілерін ертерек, әлі толысып үлгермегендерін кешірек пайдалануға болады. Өйткені, табынға ерте түскен бұқа нашар өседі, әрі жыныс қабілетін ерте жоғалтады. Сондықтан еркек бұзауды 6 айлығында бөлек бағады. Шаруашылықтар әр бұқаны орта есеппен 6—8, кейде 12—14 жыл пайдаланады. Бір бұқа жыл бойы табынға қосып еркін жібергенде 50—70, қолдан шағылыстырғанда 100—120, ұрықтандырғанда 1000—3000, кейде 5000 сиырды тоқтата алады. Жас бұқаны (2 жасқа дейін) айына 3—4 рет табынға қосады, не ұрығын алады да, одан әрі бірте-бірте жиірек пайдаланылады. Бұқаның ұрығын үнемі тексереді, сапасы нашары табынға жіберілмейді. Сондай-ақ бұқа арық, не тым семіз болса, не «күші үздіксе» де пайдалануға болмайды. Әр шаруашылыққа пайдалы қасиеті, қоңдылығы, сүйек бітімі т.б. ескеріледі. Элита 1 кл талабына сай келген бұқалар мемлекеттік тұқым малы кітабына жазылып, жеке есепке алынады.
Асыл тұқымды мал өсіретін шаруашылыққа табынды жақсарта алатын бұқаларды ғаңа пайдаланып, оларды ерекше күтімге алады. Тұқымға қалдырылған бұқалардан басқасын піштіріп, семіртіп етке өткізеді.