Авеста
"Авеста" – ежелгі Орталық Азияда, Иранда және оған көршілес аймақтарда кең таралған зороастризмнің (б.з.д. 6ғ. әулие Зәрдештің ілімі, Еуропада Заратустра немесе Заратуштра) қасиетті жазбалар жинағы. "Авеста тілі" деп аталатын көне тілде б.з.д. 3ғ. хатқа түсірілген. Сасани әулеті заманында (3-7 ғ.ғ.) "Авеста" 21 кітаптан құралған."Авестаның" діни – философиялық мазмұны өзінің әсіре дуализмімен айқындалады. Ол бойынша, әлемде екі күш – жақсылық пен жамандық бір-бірімен толассыз күресте болады. Адам еркін таңдау құқығына ие: ол жақсылықтың немесе зұлымдықтың жағында бола алады.
"Авеста" тек діни мінәжаттар мен уағыздардан тұрмайды, оны Шығыс мәдениетінің әмбебапты жәдігерлігі (памятник) деп қарастырған жөн, әлем мәдениетіне қосқан үлесі жоғары. Оның ішінде исламдық мәдениетке, әсіресе сопылық ағымға үлкен әсерін тигізді. Көптеген ғалымдар (В. Бартольд, А.Бернштам, Ә. Марғұлан, т.б.) Зәрдеш ілімін қалыптастыруға Орталық Азияны мекендеген сақ, ғұн, үйсін, қаңлы тайпаларының қатысқандығын атап өтеді. Зороастризм қазақтың дәстүрлі мәдениетінің қалыптасуына да зор ықпалын тигізген (барлық Иран-Түркі халықтарына ортақ Наурыз мейрамы, от және сумен тазарту, аластау дәстүрлері, қалыңдықтың отқа май құюы, т.б.). "Авестаның" сарындары мен желілері ежелгі түркі эпостарында, оның ықпалы "Оғызнамада", "Қорқыт Ата кітабында", Ахмет Иүгінеки, Жүсіп Баласағұн, Қожа Ахмет Иасауи, Асанқайғы, Бұқар Жырау шағармаларында да байқалады.