Волюнтаризм
Волюнтаризм (лат. voluntas - ерік) – ерікті болмыстың жоғары принципі деп мойындайтын, ерікті бастаманы табиғат пен қоғамның объективтік заңы деп ойлайтын (есептейтін) және адами мақсаттылықты, ерік білдіру мен іс-әрекетті абсолюттендіретін философияның бір қатар бағыттарына, психология және қазіргі заманғы идеологияға ("жаңа солшылдар" - "новые левые") тән философиялық және дүниетанымдық ұстаным. Ерікті волюнтаризм соқыр, ақылсыз, спонтанды, мақсатсыз әрекеттегі және танылмайтын күш ретінде қарастырады. Волюнтаризм философиясына индетерминизм мен агностицизм сипатты."Волюнтаризм" терминін 1883 жылы Ф.Теннис енгізді. Жаңаеуропалық философияда И. Кант танушы ақылдың алдында басымдылықты ерікке берді. Оның пікірінше бостанды ерікті құлықтылы заңның болуының шарты ретінде ойлау қажет, өйткені онсыз (шартсыз) ол (заң) мағынасыз, ерсі талап болып көрінер еді. Кейінірек ерікті Г. Гегель ойлаудың көрінісі деп қарастырып, оған (ер.) рационалдылық мағына берді. А. Шопенгауэр философиясында еріктің иррационалдылық версиясы әлемнің сөзсіз бірінші бастамасы және оның қозғаушы күші ретінде “өмірге ерікке" айналды. Ф. Ницше философиясында волюнтаризмнің көрінісі тарих, болмыс пен адам концепциясының жоғары принципіне айналған “билікке ерік" түрінде берілді.
Психологияда волюнтаризм деп психиканың қызметін тек еріктік процестермен интерпретациялауды (түсіндіруді) айтады. Әлеуметтік тәжірибеде (практикада) волюнтаризм қызметтің (өмірдің, болмыстың) объективтік заңдылықтары мен жағдайларын елемей (ескермей), субъективтік және еркінше (өз бетімен) шешімдер қабылдауға сүйенеді.