Зороастризм
Зороастризм - (маздеизм, авестизм, отқа табынушылық) - б.з.д. VII - VI ғ.ғ. пайда болған ертеирандық дін. Негізін калаушы Заратустра (Заратуштра), Зәрдеш, гректерде Зороастр деген атпен белгілі. Оның идеялары ежелгі грек философиялық ойының дамуына, әлемдік діндердің қалыптасуына үлкен әсер еткен. Заратустра есімі Платонға белгілі болған. Б.з.д. 6 ғасырда өмір сүрген ұлы ойшылдың туған жері, өскен елі туралы ғалымдар арасында әртүрлі пікірлер бар. Зерттеуші А. Тарақты оны Сырдария бойында туған деп санайды. Проф. А. Қасымжановтың пікірінше, Заратустраның өз елінде түрақ таппай, Шығыс Иранда өмір сүргендіктен зороастризм парсылық қүбылыс деп есептеленіп, оның алғашқы пайда болған аймағы және оның табынушылары көшпелі малшылар болғандығы ұмыт қалды. Көпке дейін дәстүр Заратустраның Отаны Батыс Иран деп келсе, қазіргі заман ғалымдарының басым көпшілігі зороастризмнің отаны Шығыс Иран немесе Орталық Азия деп санайды. Зороастризм туралы «Авестада» (қасиетті жазбалар жинағы) және Ф. Ницшенің «Заратустра осылай деді» кітабында толық айтылған.