Материя
Материя (лат. materia- зат)- материалистік дәстүрде санаға (субъективтік шындыққа) қатынасты бастапқы (объективтік шындық) статусына ие субстанцияны білдіретін философиялық категория. Бұл ұғымның екі негізгі мағынасы бар:- категориялық : әлемнің ең терең мәнін (оның объективтік болмысын) білдіреді;
- категориялық емес: материя бүкіл универсуммен теңдестіріледі (материя- бұл бүкіл әлем, бүкіл әлемнің өзі).
«Материя» категориясының генезисі (шығуы) мен дамуына тарихи- философиялық экскурс (бұрылыс) жасағанда оның эволюциясының негізгі үш кезеңдерін байқауға болалы. Оларда материя төмендегідей тұрғыдан қарастырылды: 1) зат ретінде, 2) қасиет, 3) қатынас. Мысалы, грек философиясында әлемнің түп бастамасы (негізі) бірде су (Фалес), бірде ауа (Анаксимен), бірде от (Гераклит) делінді және т.б.
Материяның диалектикалық- материалистік анықтамасын В.И.Ленин «Материализм және эмпириокритицизм» деген еңбегінде берді: «Материя дегеніміз- адамға оның түйсіктері арқылы мәлім болатын, біздің түйсіктерімізге тәуелсіз түрде бар бола отырып, сол түйсіктеріміз арқылы көшірмесі алынатын, суреті түсірілетін, бейнесі жасалатын объективтік реалдылықты белгілеу үшін қолданылатын философиялық категория». Бұл анықтамада екі қорытынды жасалған: 1) әлемнің, дүниенің санадан (жеке адамның не адамзаттың) тыс және тәуелсіз өмір сүруі; 2) ол әлемді, дүниені тану, білу мүмкіншілігінің барлығы.