Ноосфера
Ноосфера (гр. nous-ақыл+sphaira-шар) – қоғам мен табиғаттың өзара әрекет сферасы, оның шекарасында (ішінде) есті (парасатты) адами қызмет дамудың аңықтаушы факторы болады. Бұл терминді мәдени және ғылыми айналымға ХХ ғ. басында француз палеонтологы, математигі және философы Э. Леруа енгізді. Ол оны адам санасымен қалыптасатын «ойлаушы» қабық («мыслящая» оболочка) ретінде түсіндірді. Ноосфера ұғымы бір мезгілде дерлік жазылған В. И. Вернадский (КСРО) мен П. Тейяр де Шарденнің (Франция) жазба жұмыстарында өзінің философиялық ғылыми толтырылуын тапты.Ноосфера – биосфера эволюциясының жаңа, жоғары стадиясы (сатысы), оның қалыптасуы табиғат процестеріне терең ықпал жасайтын адам қоғамының дамуымен байланысты. Адамзаттың геологиялық күш ретінде қалыптасуы қоғам мен табиғат арасында зат пен энергия алмасуының жаңа формаларына әкелді. Биосферада химиялық элементтердің құрамының, массасының және миграция жылдамдығының өзгеруінің өндірістік қызметтен тәуелдігілін көрсетіп, Вернадский қоғам мен табиғат арасында зат пен энергия алмасуына адам бақылауы қажеттілігін ноосфераға апаратын жол ретінде атап көрсетті. «Ноосфера» ұғымы табиғат процестерін табиғат заңдылықтарын түсіну негізінде парасатты басқару қажеттілігін бейнелейді. Қоғамның дамуы табиғат заңдылықтарына сәйкес жүзеге асырылуы керек. Ноосфера концепциясы адам мен табиғат коэволюциясының (қатар, бірге даму) әдіснамалық ориентациясы (бағдар) қызметін атқарады, адам қызметі мен табиғат ритмдерінің келістіру (үйлестіру) мүкіндігін ашады.