Ньяя
Ньяя (санскр. – ереже, негіз, әдіс, қорытынды, логика) – үнді философиясындағы алты ортодоксальды жүйелердің (даршандардың) бірі. Оның негізін қалаушы Гаутама (Готама). Ол осы ағымның басты шығармасы – «Ньяя-сутра» деген кітапты жазды деп есептеледі.Ньяя бір уақытта философия да, діни ілім де болып табылады. Оның басты мақсаты шындықты (реальность) жалған түсінудің (білместіктің) нәтижесі болатын адамның азаптарынан құтқару. Білместіктен (незнание) құтылу ақиқат білімді меңгеру жолымен жүзеге асады. Сөйтіп, ньяя ақиқат білімге жетудің амалдарын зерттеумен айналысады. Сондықтан орталық мәселесі – таным теориясы мен логика сұрақтары болып табылады. Ньяя логикасы үнді философиясының «логикалық қорытынды – танымның сенімді көзі» деп мойындайтын барлық жүйелерінде қабылданып, қолданылады.
Х ғ. дейінгі дамуында көне, ерте ньяя («древняя»-прачина-ньяя), ал ХІ ғ. кейінгі кезеңі жаңа ньяя (навья-ньяя или новая ньяя) деп аталады. Гносеологияда ньяя білімнің негізгі категорияларын және танымның объектілерін жіктеуді жасады. Ол бойынша танымның екі түрі бар: сенімді және сенімсіз, сол сияқты оның әрқайсысы тағы 4 түрден тұрады. Таным обьектілері – адамның «Мені» (Атман), тану қасиеті, манас-ақыл, ақыл-ой кемшіліктері т.б. Болмыс мәселелерін қарастырғанда ньяя вайшешика мектебіне ұқсас. Бұл ретте 7 категория: субстанция, сапа, іс-әрекет және т.б. қолданылған.