Парадигма
Парадигма (гр.paradеigma – үлгі, өнеге) – америкалық философ, ғылым тарихшысы, постпозитивизм өкілі Т.Кунның «Ғылыми революцияның құрылымы» еңбегінде ғылыми айналымға енгізген қазіргі ғылым философиясының негізгі ұғымдарының бірі. Жалпы түрде парадигма ғылыми жетістіктердің, теориялардың, құндылықтардың және техникалық дәстүрлердің жиынтығын білдіреді (парадигманың мысалдары: Аристотель физикасы, Птолемейдің геоцентристік жүйесі, Ньютонның классикалық механикасы, Максвеллдің электродинамикасы, Эйнштейннің салыстырмалылық теориясы және т.с.с).Бірақ парадигма ғылыми қауымдастық, мойындаған тек қана теориялар, концепциялар жиынтығы емес, сонымен бірге ол нақты есептерді, міндеттерді шешудің, нақты мәселелерді, проблемаларды зерттеудің үлгілері,методологиясы, қолданылатын амалдардың, құралдардың жиынтығы. «Қалыпты ғылым» («нормальная наука») кезеңінде парадигма дамиды, бекиді және анықталады. Парадигманың ауысуы ғылымда төңкеріс, революция жасайды.
Кейін Кун парадигманы «пәндік матрица» («дисциплинарная матрица») деген терминмен қосымша анықтайды, толықтырады. Оның мағынасы ғылымның белгілі ғылыми пәнге жататынын есептеу және соған сәйкес ғылыми қызметтің ережелері нақтыланады.