Реализм
Реализм (кейінгі лат. realis - заттай) – жекелеген заттарға қатысты жалпы ұғымдардың, универсалийлердің алғашқылығы (бастапқылығы) туралы гносеологиялық ілім. Ол ортағасырлық батысеуропалық философияда патристиканың, кейін схоластиканың көптеген өкілдеріне тән болды.Әлбетте шектен асқан (крайний)және байсалды (умеренный) реализмді ажыратады. Бірінші көзқарас бойынша ұғым неғұрлым жалпылай болса, онда ерекше мән ретінде оның болмысы тұрақтылау болады. Бұл пікір платонизмге апарады және оның жақтаушылары патристикада А.Августин, ал схоластикада А.Кентерберийский болды.
Байсалды реализм универсалийлердің үш түрлі өмір сүретінін тұжырымдады: заттарға дейін Құдайдың ақылында, ол жаратқан заттардың өздерінде және соларды танитын адамның ақылында. Реализмнің осы түрі жалпы идея форма ретінде кез келген затты белгілі бір мақсатқа бағыттайды дейтін Аристотель философиясына барып тіреледі. Байсалды реализмнің көрнекті теоретигі Фома Аквинский болды.
Түптеп келгенде реализмнің жоғарыда айтылған түрлерінің арасында көп айырмашылық жоқ. Жалпы схоластикалық реализм кейін Жаңа замандағы объективті идеалистік ілімдердің негізгі протипін (түп тұлғасын, негізін) құрады.