Релятивизм
Релятивизм (лат. relativus - салыстырмалы) – онтологиялық құрылымдарды, танымды және қоғамдық қызметті (мәдениетті) талдау мен түсіндіруінің теориялық концепциясы мен әдіснамалық принципті қолдану нәтижесінде әлеуметтік білімнің салыстырмалылығын білдіретін ұғым. Релятивизмнің назарының ортасында ақиқат проблемалары, әлеуметтік ғылымның ұғымдарының мазмұны, абсолюттік пен салыстырмалының, қоғам дамуында тұрақтылық пен тұрақсыздықтың, объективтік пен субъективтіктің, әлеуметтік өмірде жалпы мен жекенің критерийі тұрады. Релятивистік көзқарас кез келген құбылыстардың әртүрлі жағдайларға тәуелді болатындығынан, білімнің толықсыздық, оның үнемі өсу, өзгеру, жоққа шығарылу («фальсификационизм» әдіснамасы) фактісінен шығады, соның әсерінен қоршаған шындық туралы ойлар, көзқарастар түбегейлі өзгереді.Релятивизмнің көрінісі әртүрлі. Онтологияда ол заттар тек оларды қабылдаушы субъектіге ғана қатысты бар болады деп, мән ұғымын жоққа шығарады (Беркли). Гносеологияда релятивизм софистер іліміне шығады, сөйтіп философиялық скептицизмнің де кезі (моменті), диалектикалық ойлаудың да кезеңі болады. Эмпиризмде релятивизм тәжірибені білімнің жалғыз қайнар көзі деп мойындаудан шығады, бірақ индивидтердің әртүрлі тәжірибесі болатындықтан, олардың бір және сол объект туралы білімдері де әртүрлі.
Гносеологиялық тұрғыдан релятивизмнің пайда болуы танылатын шындықтың өзгергіштігін мойындаудан, олай болса, біздің біліміміздің ол туралы салыстырмалылығын, яғни тек сол кезде ғана ақиқаттығын мойындаудан шығады. Сонымен бірге мынаны да ескеру қажет: объект бірден және тұтас танылмайды, сондықтан ол туралы біздің біліміміз үнемі өзгере береді.