Скептицизм
Скептицизм (гр. skepsis, лат. skepticism – разглядывающий, рассматривающий: байқаушы, қараушы) – қандай болса да білімнің ақиқаттығына, сол сияқты объективтік шындықты тану мүмкіншілігінің өзіне күмән білдіретін, осы немесе басқа мәселелер бойынша пікірлердің үзілді – кесілділік және бір мағыналылығымен (категоричность и однозначность суждений) келіспейтіндік философиялық позиция. Бұл позиция догматизмге қарсы тұрады.Философия тарихында скептиктік ұстанымның терең тамырлары бар. Оның көріністерін үнділік упанишадаларда кездестіруге болады. Грек философиясында скептицизм бағыты қалыптасты (негізін қалаушы Пиррон) және ол элеаттар, софистер, т.б. ілімдерінде әрі қарай дамуын тапты.
Ренессанс және Жаңа дәуір (заман) кезінде схоластикалық ғалымдықты әшкерлейтін және ең анық білімге жол ашатын (Н. Кузанскийдегі «ғылыми білімсіздік» («ученое незнание») ұғымы, Р. Декарттағы «әдістік күмән» («методическое сомнение») және т.б.) скептикалық аргументтерге көңіл аударылды. М. Монтень, П. Шаррон, П.Бейль және XVIII ғ. француз ағартушылары скептицизмді теологияны сынау және адамды діни догмалар мен нанымдардан босату үшін пайдаланады.
Скептикалық аргументтер XVII – XVIII ғ.ғ. британдық философтардың жұмыстарында ерекше орын алады, мұнда олар (арг.) гносеологиялық интерпретация алды. Мыс., Д.Локк сезімдік сипаттарды қабылдаудың субъективтік – салыстырмалылы сипатына назар аударды. Д.Беркли материалдық субстанция ұғымына қарсы скептикалық келіспеушілік білдірді, ал Д.Юм мұны рухани субстанцияға да таратты. XIX және әсіресе XX ғ.ғ. философиясында ғылым мен философияның сынсыз қабылданатын терминдері мен қағидаларына қарсы бағытталған, адам танымының ықтималдық, гипотетикалық және аяқталмаған сипатын көрсететін әртүрлі скептикалық аргументтер табылады (экзистенциализм, позитивизм, лингвистикалық философия, т.б.)