Телеология
Телеология (гр. telos – мақсат+ loqos- ілім) – мақсат және мақсатқа сәйкестілік (целесообразность) туралы ілім. Ол бойынша табиғи процестерде , құбылыстарда қандай болса да түпкі мақсат бар деп шамаланады. Телеология «не үшін?» («зачем?») деген сұрақпен байланысты және «неліктен?»(«почему?») деген сұрақпен байланысты себептілік туралы ілімге қарсы тұрады.Әлбетте телеология Құдайды және құдаи құдіретті болжап түсінеді (подразумевает), дәл (нақ) Ие, Тәңірі ізделінетін мақсаттарды қояды. Алғаш рет телеология концепциясын Аристотель жасады.Жаңа заманда Кант оны жан – жақты қарастырды («Пікірдің қабілетіне сын»).Оның пікірінше телеология болмыстың онтологиялық сипаты емес, ол гносеологиялық принцип болады.Биологиялық процестер тек қана физико – химиялық терминдермен түсіндірілуі мүмкін бе деген проблема күні бүгінге дейін актуалды (өзекті), немесе құрылым, функция және ұйымдастыру проблемалары телеологияның ерекше түрдегі идеяларын мойындауды керек ете ме?Бұл ретте XX ғ. ортасында австрия – канадалық биолог – теоретик Л. фон Берталанфи жасаған концепцияға ұқсас ұйымдастық концепциялар (органицистские) осы мәселелерге жаңа үн берді.