Фидеизм
Фидеизм (лат.fides – сенім, наным) – нанымның ақылдан, діни наным актісінде (іс - әрекетінде) берілетін аянның, ашудың (откровение) әлем мен адамды рационалды түсінуден басымдылығын бекітетін философиялық ілімдердің жалпы аты. Ең белгілі фидеистік теорияларға «таза наным» («чистая вера» - Тертуллиан, М.Лютер, С.Кьеркегор) және «наным мен ақылдың үйлесушілігі» («гармония веры и разума» - Климент Александрийский, Августин, Ансельм Кентерберийский,Фома Аквинский) концепциялары жатады.«Таза наным» доктринасы діни, мистика – психологиялық сипатта және оның негізінде діндар адамдардың Құдайға жеке сенімі (наным – жанды құтқарудың жалғыз шарты) жатқандығын білдіреді, діни толғанудың радикалды парадоксализмі мен қисынсыздығын (алогичность) көрсетеді («сенемін, себебі абсурдты» - «верую, ибо абсурдно»), наным мен ақылдың арасындағы алшақтықты барынша астарлайды және сенім – нанымды рационализациялау әрекеттерін келемеждейді. «Наным мен ақылдың үйлесушілігі» туралы ілім наным догматтары дәлелдеуге де, сынауға да жатпайтын аксиомалар ретінде ақылға ұсынылады, бірақ олар ақылға қисындық (логикалық) ой тұжырымдарының тізбегі үшін басталу нүктесі болады деп.
Фидеизмнің қазіргі жақтаушылары ғылымды және рационалды танымды мойындайды, бірақ болмыс пен адам тіршілігінің негізгі сұрақтарына жауаптардың қайнар көз ретінде, сол сияқты құлықтылық фундамент ретінде наным мен діни сананың басымдығына ерекше назар аударады. Фидеизм ұғымы философияның рационалистік бағытталған жүйелерінде де пайдаланылады (мыс., неотомизмде).