Эволюция және революция
Эволюция және революция (лат.evolutio- өрістету, revolutio-бұрылыс, өзгеріс)-дамудың қандай болса да процесінің екі өзара байланысты формалары. Тар мағынада «эволюция» ұғымы сапалы өзгерістерге дейін сандық өзгерістердің азды-көпті біртіндеп өтетін процесін білдіреді, ал революция- бұл нәрсенің немесе жүйенің секірмелі түпкілікті сапалы өзгерістері. Кең мағынада эволюция ұғымы біртіндеп сандық және секірмелі сапалы өзгерулер формасында өтетін табиғат пен қоғамның даму процессі ретінде түсініледі.Эволюция мен революцияның арақатынасы диалектиканың сандық өзгерістердің сапалы өзгерістерге ауысуы және керісінше заңын құрайды. Метафизикалық тұрғыдан қарастырылғанда дамудың бұл екі формасы бір-бірінен ажыратылады, бөлектенеді, айырмашылықтары абсолюттендіріледі. Диалектика белгілі құбылыстың дамуын процестерге имманенті (тиісті) тән қайшылықтарды шешу ретінде түсінеді. Құбылыстың өзінің ішінде жаңа сапаға көшуге қажетті объективтік жағдайлардың біртіндеп жиналуына байланысты оның (құб.)өзіндік терістеуіне жағдай пайда болады. Бірақ құбылысты тұтастай өзгерту, жаңа сапаға айналдыру тек секіріс, бифуркация, революция ретінде өтеді.
Әлеуметтік революция бұрынғы эволюциялық процесс, объективтік және субъективтік алғышарттардың артуы негізінде дайындалады, экономикалық, әлеуметтік, саяси және рухани факторлардың біртіндеп пісуімен айқындалады. Әлеуметтік революцияның алғышарттарының қажеттілігін ескермеу солшыл көзқарастарды немесе қоғамда революцияны экспорттау теорияларын туғызады (ол қоғамда алғышарттар жоқ болса да).