Әділдік
Әділдік (әділеттілік) - адамның қызметі, оның табиғи және ажыратылмайтын құқықтары мен міндеттері туралы көзқарастарға сәйкес келетін адами өзара қатынастардағы істердің дұрыс, тиісті болу идеясын білдіретін моральдық және құқықтық сананың түсінігі, ұғымы. Басқаша айтқанда, адамдар арасындағы өзара қарым-қатынастың белгілі тәртібіне тікелей қатысты принцип, адамның қоғам алдында ғана емес, сонымен бірге қоғамның тұлға үшін жауаптылығын көрсететін, адамдардың өмір сүруі жағдайлары мен санасын білдіретін әлеуметтік-этикалық категория. Әділдік – ізгіліктің ірге тасы. "Кім де кімнің әділдігі жоқ болса, оның ұяты да жоқ" (Абай).Әділдік уақыт ағынында өзгеріп отырады. Ол ерте заманнан теңдік идеясымен байланыстырылды, бірақ сол теңдікті түсіну тарихи өзгерісте болды. Оның алғашқы түріне көне қоғамдағы "жазалаушы әділеттілік" деген жатады. "Қанға қан, жанға жан", талион (лат. talio,talions-возмездие, воздаяние тем же – құн, жаза, қылығына қарай құрметтеу немесе жазалау), кек алу принциптері ілкі санада әділеттілік саналды. Қылмыс пен жаза, әрекет пен айыптау мәселелері әділдіктің осы түсінігімен түбірлес.
Қоғамдағы меншіктік қатынастардың қалыптасуына байланысты жазаланушы әділдіктің орнына оны тепе-теңдік тұрғыдан түсіну алдыңғы қатарға шықты. Қоғамдық байлықты барлығына бірдей үлестіру идеясы әділет талабына айналды. Бұл ұран желеуімен талай қантөгістер, төңкерістер, бүліктер жүріп жатты. Шын мәнісінде, қабілеті мен білігі тең емес адамдарға мүлікті бірдей үлестіріп беру әділетсіздіктің айқын көрінісіне жатады (мыс., дәрігер мен санитардың, профессор мен ассистенттің еңбегін тең бағалауға болмайды).
Алайда әлеуметтік теңдік - өркениетті қоғам құрудың басты шарты. Адамдар Құдай алдында, әдеп, құқық, заң алдында тең және бірдей мүмкіндікке ие. Нарықтық қоғамда "мүмкіндіктер теңдігі мен әділеттілігі" деген өмірлік принципі кең етек жайған. Әділдіктің басты өлшемі – адам құқықтары теңдігінің жүзеге асуы. Қоғамдық қатынастар әрбір адамның өзіндік мақсатына (әрине дұрыс, әділ) жету мүмкіндіктерін шектемеуі керек.